Ethiek voor financieel professionals
Over ethisch handelen in bedrijven en organisaties is onder de noemer van bedrijfsethiek al veel geschreven. Veel minder geldt dat voor het ethisch handelen van financieel professionals (accountants, controllers, fiscalisten, financieel adviseurs). Dit boek richt zich op hen – zowel beroepsbeoefenaars uit de praktijk als studenten die daartoe opgeleid worden.
Ethiek voor financieel professionals heeft de volgende uitgangspunten:
- De besproken modellen worden geïllustreerd en benaderd met cases en dilemma’s uit de beroepspraktijk;
- Ethisch handelen is niet altijd simpel; het betekent soms een zoektocht naar wat het goede (of minst slechte) is om te doen. De zorgvuldigheid van die zoektocht, vaak in een dialoog, is dan bepalend voor de morele kwaliteit van de uitkomst;
- Naast traditionele benaderingen (deugdenethiek, plichtenethiek, utilisme) is er ook aandacht voor nieuwere benaderingen, zoals horizontale ethiek en zorgethiek;
- Diverse topics krijgen speciale aandacht: gedragseconomie; integriteit en integriteitsbevordering; moreel redeneren; sturen op vertrouwen; kritieken op onze westerse markteconomie; duurzaamheid; fiscaliteit en ethiek; beroepscontext en beroepscodes van de verschillende financiële professies.
'Een beroepsbeoefenaar die het vak verstaat, begrijpt ook dat integriteit daar een essentieel onderdeel van is; dat het belangrijk en interessant is. Wie nieuwsgierig is naar wat dit concreet betekent, vindt in dit compacte, volledige én bovendien heel helder geschreven boek antwoord op veel belangrijke vragen.' – Ronald Jeurissen, hoogleraar Bedrijfsethiek Nyenrode Business Universiteit
Voorwoord
1 Inleiding
1.1 Welke opvatting van ethiek volgen we?
1.2 De balans tussen theorie en praktijk
DEEL I KERNBEGRIPPEN
2 Welke opvatting van ethiek volgen we?
2.1 Inleiding
2.2 Ethiek – wat is dat?
2.2.1 Ethiek, moraal en moraliteit
2.2.2 Twee kernvragen
2.2.3 Vraag 1 – wat is de morele norm?
2.2.4 Vraag 2: waarom moreel gedrag?
2.3 Ethiek en onze markteconomie
2.3.1 ‘Shareholder versus stakeholder’-benadering
2.3.2 Drie soorten verantwoordelijkheden
2.3.3 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
2.4 Ethiek en de financieel professional
3 Traditionele benaderingen van ethiek
3.1 Inleiding
3.2 Deugdenethiek
3.3 Gevolgenethiek
3.4 Beginselethiek
3.5 Drie benaderingen – en nu?
4 Nieuwe benaderingen van ethiek
4.1 Problemen met de traditionele ethiek
4.2 Naar een horizontale ethiek
4.3 Een voorbeeld van horizontale ethiek: moresprudentie
4.3.1 Moresprudentie: achtergrond
4.3.2 Voorbeeld: de Rabobank
4.3.3 Voorbeeld: de NBA
4.4 Zorgethiek
4.5 Conclusies
5 Integriteit
5.1 Inleiding
5.2 Integriteit in enge zin
5.3 Integriteit in ruime zin
5.3.1 Het model van Karssing
5.3.2 Het model van Kaptein
5.4 Integriteit in de praktijk
5.4.1 Hoe integer kun je zijn?
5.4.2 Integriteitsbevordering
5.5 Integriteit en de financieel professional
6 Ons morele gedrag in de praktijk
6.1 Inleiding
6.2 We houden onszelf voor de gek
6.3 De beperkingen van externe prikkels
6.4 Het effect van regels en andere beheersmaatregelen
6.4.1 Rule-based versus principle-based
6.4.2 Regels, control en vertrouwen
6.5 Follow the crowd
6.5.1 Wat laat het Standford Prison-experiment zien?
6.6 De fraudedriehoek – of hoe nette mensen tot frauderen komen
6.7 De donkere kant van gehoorzaamheid
6.8 Wat betekent dit voor de financieel professional?
7 Moreel redeneren
7.1 Inleiding
7.2 Moreel redeneren – de aanpak
7.2.1 Morele beeldvorming
7.2.2 Morele oordeelsvorming
7.2.3 Morele besluitvorming
7.3 Toepassing
7.3.1 Wanneer toepassen?
7.3.2 Subjectief of objectief?
7.3.3 Emoties
DEEL II ORGANISATIECONTEXT
8 Bedrijfsethiek
8.1 Inleiding
8.2 Bedrijfsethiek – een overzicht
8.3 Vier mythes uit de bedrijfsethiek
8.3.1 Mythe 1: het is gemakkelijk om ethisch te zijn
8.3.2 Mythe 2 – onethisch gedrag is het resultaat van enkele rotte appels
8.3.3 Mythe 3 – ethiek kan worden gemanaged door formele ethische
codes en programma’s
8.3.4 Mythe 4 – ethisch leiderschap gaat over de integriteit van de leider
8.4 Integriteitsmanagement
8.4.1 Voorbeeld 1 – Stimuleringskader Integere Organisatie
8.4.2 Voorbeeld 2 – integriteitsbevordering als leerproces
8.4.3 De twee benaderingen vergeleken
9 Sturen op vertrouwen
9.1 Inleiding
9.2 Vertrouwen
9.3 Control en vertrouwen
9.3.1 Wat is control
9.3.2 Kritieken op formele control
9.3.3 De relatie tussen control en vertrouwen
9.4 Patronen van sturen op vertrouwen
9.4.1 Twee kernpatronen
9.4.2 Vijf thema’s van sturen op vertrouwen
9.5 Sturen op vertrouwen en de financieel professional
DEEL III MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
10 Onze markteconomie
10.1 Inleiding
10.2 Kritiek op de markteconomie
10.2.1 Ons economische systeem en onze identiteit
10.3 Economie en politiek – een waarschuwing uit de VS
11 Duurzaamheid
11.1 Inleiding
11.2 Duurzaamheid nader toegelicht
11.3 Duurzaamheid, waarom eigenlijk?
11.3.1 Het kan
11.3.2 Het moet
11.3.3 Het loont
11.4 Naar een duurzame economie
11.4.1 Lineaire economie
11.4.2 Keteneconomie met recycling
11.4.3 Circulaire economie
11.4.4 Sociale consequenties
11.4.5 Meervoudige waardecreatie
11.5 Nieuwe businessmodellen
11.6 Duurzaamheidsrapportages
11.7 Meervoudige waardecreatie door Integrated thinking
11.8 Tot slot
DEEL IV FINANCIEEL PROF ESSIONALS EN ETHIEK
12 Ethiek en fiscaliteit
12.1 Inleiding
12.2 De morele basis van belastingen
12.3 De fiscale praktijk
12.4 De fiscaal adviseur
13 Beroepscontext
13.1 Inleiding
13.2 Accountant en controller
13.2.1 Kerndilemma’s
13.2.2 Beroepscode
13.2.3 NOCLAR
13.2.4 Integer handelen in de beroepscontext
13.3 Belastingadviseur
13.3.1 Kerndilemma
13.3.2 Beroepscode
13.4 Financieel adviseur
13.4.1 Kerndilemma
13.4.2 Beroepsregels
Literatuur
Over de auteurs
Voor docenten die met het boek willen gaan werken zijn PowerPoints met de figuren uit het boek beschikbaar. Deze kun je aanvragen door een mail te sturen aan docenten@managementimpact.nl
Online masterclass
In deze online masterclass staan ethieklessen aan studenten van financiële opleidingen in het hoger onderwijs centraal. Daarbij komen de volgende onderdelen aan bod:
- welkom
- introductie op het boek door de auteurs: gekozen opzet en benadering en mogelijk gebruik in lessen
- ideeën over en ervaringen met ethieklessen voor studenten van financiële opleidingen
- mogelijke oefeningen: vlog/column/presentatie
- comunity of practice
