Essenties van verandermanagement
Laveren tussen dilemma's in de praktijk
Voor veranderaars door veranderaars…
Werken aan veranderen wordt steeds gewoner. Als mensen en als maatschappij doen we niet anders. Desondanks blijkt het in de praktijk van organisaties lastig om met al die veranderingen om te gaan.
De afgelopen jaren heeft een groep veranderaars, docenten en auteurs, inzichten en concepten rond verandermanagement bij elkaar gebracht in een succesvolle leergang. Honderden deelnemers hebben deze inmiddels gevolgd. Met elkaar is het gedachtegoed van de leergang steeds verder uitgewerkt. Dat alles vormt de basis voor dit boek.
Essenties van verandermanagement is ontwikkeld rond een centraal model dat helpt om een brug te slaan tussen veranderkundige inzichten en de weerbarstige praktijk van de veranderaar. Het boek is opgebouwd rond vier kernvragen: Waarom? Wat? Hoe? Wie? (Ik!). Het in samenhang beantwoorden van deze vier vragen is de kern van ieder veranderproces. Daarbij worden inzichten aangereikt zoals organisatie- en veranderdiagnose, strategisch leren, nieuwe organisatievormen, samenwerken, kleurendenken, organisatiedynamica, interventies en leiderschap.
Een steeds terugkerend thema in Essenties van verandermanagement is het omgaan met dilemma’s. Hier zijn dat er drie: deel versus geheel, inhoud versus betekenis en ratio versus emotie. Uiteindelijk gaat het bij succesvol veranderen om de vraag of de betrokken medewerkers met elkaar (emotioneel) betekenis kunnen verlenen aan het veranderproces. Als een rode draad loopt het bespreken van die dilemma’s door alle hoofdstukken. Juist omdat het boek een collage is rond een model van meerdere auteurs en hun ideeën, biedt het een ongewone rijkdom aan inzichten en ‘stemmen’. Met inzicht veranderen in de praktijk komt zo een stap dichterbij.
Voorwoord van de redactie
DEEL I Introductie
1. Veranderen: balanceren tussen inhoud en proces - Marco de Witte en Jan Jonker
Inleiding
1.1 Het vierballenmodel
1.2 Waarom?
1.3 Wat?
1.4 Hoe?
1.5 Wie? Ik!
1.6 Op weg naar resultaat: emotioneel betekenisvol veranderen
1.7 Het constructionistisch perspectief: inhoud versus betekenis
1.8 Synthese
Literatuur
2. Veranderdiagnose: recht doen aan de dynamiek en de historie van organisaties - Maurits Jan Vink
Inleiding
2.1 Verandervragen
2.2 Perspectief 1. Het nieuwsgierige kind: waarom is de verandering nodig?
2.3 Perspectief 2. De archeoloog: hoe ging het in het verleden?
2.4 Perspectief 3. De fotograaf: hoe gaat de verandering eruitzien?
2.5 Perspectief 4. De regisseur: hoe geef ik de verandering vorm?
2.6 Tot slot
Literatuur
DEEL II Het veranderidee
3. Naar flexibele organisatievormen: veranderen in een kenniseconomie - Henk W. Volberda
Inleiding
3.1 Bewegen en toch stilstaan
3.2 Nieuwe organisatievormen
3.3 De paradox van flexibiliteit: een strategisch raamwerk
3.4 Enkelvoudige trajecten van flexibilisering
3.5 Duale trajecten van flexibilisering
3.6 Permanent flexibele organisatievormen
3.7 Het flexibele organisatielandschap van de toekomst
Literatuur
4. Alles is cultuur – ook een organisatie! - Peter van den Boom
Inleiding
4.1 De dynamiek van cultuur vanuit antropologisch perspectief
4.2 Achterwaarts verstaan en voorwaarts voeden
4.3 De reflectief-participatieve benadering
4.4 Consequenties van 'alles is cultuur' voor de veranderpraktijk
Literatuur
5. Lenzen op samenwerking - Edwin Kaats en Wilfrid Opheij
Inleiding
5.1 Instrumentarium voor samenwerken: stand van zaken en specifieke behoefte
5.2 Vijf kenmerken van een samenwerkingsvraagstuk
5.3 Omgaan met ambiguïteit en spraakverwarring
5.4 Lenzen op samenwerkingsrelaties
5.5 Meervoudig kijken naar samenwerking
5.6 Werken aan samenwerking op basis van indicatoren
5.7 De taal van samenwerken en bijpassend handelingsrepertoire
5.8 Tot slot
Literatuur
DEEL III Veranderbenaderingen
6. Veranderen in kleuren - Léon de Caluwé
Inleiding
6.1 De ontstaansgeschiedenis van de kleurentheorie
6.2 De essenties van de vijf kleuren
6.3 Empirie met betrekking tot de kleurentheorie
6.4 De toepassingsmogelijkheden van de kleurentheorie
6.5 Theoretische verdieping
6.6 Tot slot
Literatuur
7. De organisatie als babbelbox - Thijs Homan
Inleiding
7.1 Organisaties als babbelboxen
7.2 De babbelbox nader uitgewerkt
7.3 Organisatieverandering en verandermanagement
7.4 De babbelbox toegepast
7.5 Uitgebabbeld?
7.6 Eindbabbel
Literatuur
8. Veranderen vanuit Whole Scale Change - Antonie van Nistelrooij
Inleiding
8.1 Introductie proposities
8.2 Whole Scale Change en Large Group Interventions
8.3 Het belang van groepsoverstijgend veranderen
8.4 Systemisch kijken vanuit sociale gehelen
8.5 Praktische implicaties
8.6 Enkele do's en dont's
Literatuur
9. Ontketenen van professionals – Emotie als slot en sleutel - Paul Kloosterboer
Inleiding
9.1 Geketend potentieel
9.2 Emotie als slot
9.3 Emotie als sleutel
9.4 Van waarnemen naar waarmaken
9.5 Theoretische en praktische implicaties: bruggen slaan
9.6 Tot slot
Literatuur
DEEL IV Veranderen, hoe pak je dat nu aan?
10. Gedoe komt er toch! - Joop Swieringa
Inleiding: organisatieverandering is een collectief proces
10.1 Gedoe
10.2 Het herkennen van gedoe
10.3 Gedoe is iets anders dan weerstand
10.4 Gedoe op tafel: een paradoxaal proces
10.5 Gedoe op tafel: de principes
10.6 Gedoe op tafel: de communicatieregels
10.7 The medium is the message
Literatuur
11. Over veranderstrategie en interventies: bouwstenen voor een veranderplan - Jan Jonker en Marco de Witte
Inleiding
11.1 Eerste-, tweede- en derde-ordeveranderingen: over veranderbreedte en -diepte
11.2 Veranderbenaderingen: Reizen, Trekken en Pendelen
11.3 Wat zijn interventies?
11.4 Zoeken naar een bruikbare indeling
11.5 Maken van een interventieplan
11.6 Tot slot
Literatuur
12. Leiderschap is vooral weten wat je niet bent - Henk van der Honing
Inleiding
12.1 Panta rhei, een oud inzicht…
12.2 'Anders' vraagt om een leider
12.3 Een kort resumé
12.4 Tot slot
Literatuur
13. De waarde van lichte irritaties bij veranderprocessen - Maurits Jan Vink
Inleiding
13.1 Lichte irritaties komen overal voor
13.2 Aanpak van veranderen leidt tot irritaties
13.3 Aanknopingspunten voor veranderaars
13.4 Tot slot
Literatuur
DEEL V Epiloog
14. De kunst van het veranderen: uitdagingen en dilemma's - Jan Jonker, Maurits Jan Vink en Marco de Witte
Inleiding
14.1 Uitdagingen voor de komende jaren
14.2 Omgaan met dilemma's: niet kiezen, maar overstijgen!
14.3 'Deel en geheel': het verkennen van een derde orde van verandering
14.4 'Inhoud en betekenis'
14.5 'Ratio en emotie'. Of: raken we ons vak kwijt?
14.6 Tenslotte: de kunst van het veranderen
Literatuur
Over de auteurs
Trefwoordenregister
