Handboek psychiatrie in de laatste levensfase
Laatste levensfase en de GGZ
Bij veel mensen roept de laatste levensfase intense emoties op. In deze fase ontstaan naast de primaire medische behoeften van de patiënt, ook psychosociale, spirituele en culturele noden die aandacht behoeven. Het mag duidelijk zijn dat er in die fase een belangrijke rol is weggelegd voor de geestelijke gezondheidszorg. Toch krijgt juist binnen de ggz de laatste levensfase weinig aandacht. Dit is opmerkelijk. Niet alleen gezien de intense emoties die deze fase oproepen, maar ook omdat onderzoek toont dat psychiatrische aandoeningen op heel verschillende manieren geassocieerd zijn met de dood.
Wetenschappelijke kennis en klinische ervaring samen
Het Handboek psychiatrie in de laatste levensfase brengt wetenschappelijke kennis en klinische ervaring samen. In deel 1 wordt de dood vanuit medisch, psychologisch, sociologisch, religieus-spiritueel, ethisch en juridisch perspectief besproken. In deel 2 worden de psychiatrische aandoeningen in de laatste levensfase beschreven. Deel 3 is geheel gewijd aan de palliatieve psychiatrische en crustatieve zorg. In deel 4 krijgen diverse aspecten van doodswensen, waaronder suïcidaliteit en euthanasieverzoeken, aandacht.
Voor zorgverleners in de ggz
Wanneer de patiënt, hun naasten en zorgprofessionals zich bewust zijn van deze laatste levensfase, de fase waarin de dood in zicht komt, zal dit doorgaans een ‘goede dood’ bevorderen. Dit handboek helpt zorgverleners in de ggz de laatste levensfase van hun patiënten en hun naasten zo optimaal mogelijk in te richten.
Voorwoord – 9
Deel 1 Perspectieven op de dood
1.1 De dood vanuit medisch perspectief – 15
Berry Kremer
1.2 De dood vanuit psychologisch perspectief – 27
Jos de Keijser en Radboud Marijnissen
1.3 De dood vanuit sociologisch perspectief – 45
Kenneth Chambaere
1.4 De dood vanuit religieus-spiritueel perspectief – 63
Arjan Braam en Radboud Marijnissen
1.5 De dood vanuit ethisch perspectief – 81
Freddy Mortier en Kenneth Chambaere
1.6 De dood vanuit juridisch perspectief
a Het juridische perspectief in Nederland – 99
Michiel van der Wolf en Aart Hendriks
b Het juridische perspectief in België – 110
Paulien Walraet, Tom Goffin en Kenneth Chambaere
Deel 2 Psychiatrische aandoeningen in de laatste levensfase
2.1 Psychiatrische aandoeningen als determinant van sterfte – 127
Richard Oude Voshaar en Hans Jeuring
2.2 Psychiatrische aspecten bij biologische veroudering – 139
Richard Oude Voshaar, Rose Collard en Nele Van Den Noortgate
2.3 Psychiatrische aspecten bij dementie – 153
Frans Verhey, Sytse Zuidema en Radboud Marijnissen
2.4 Persoonlijkheidsstoornissen – 171
Bas van Alphen, Eva Dierckx, Sjacko Sobczak en Richard Oude Voshaar
2.5 Ernstige psychiatrische aandoeningen – 187
Paul Naarding, Bouke Overdorp, Richard Oude Voshaar en Radboud Marijnissen
Deel 3 Palliatieve psychiatrische zorg
3.1 Advance care planning (ACP) in de psychiatrie – 201
Karin den Boer, Aline De Vleminck, Drieske van Weelderen-Halink en Kenneth Chambaere
3.2 Palliatieve zorg en de psychiater – 219
Tineke Vos, Alexander de Graeff en Radboud Marijnissen
3.3 Palliatieve zorg in de psychiatrie – 241
Heidi de Kam, Joris van der Vlugt en Radboud Marijnissen
3.4 Crustatieve zorg bij ernstige, persisterende psychiatrische aandoeningen – 259
Ilse Decorte, Françoise Verfaillie, Kenneth Chambaere, Loïc Moureau en Axel Liégeois
3.5 Psychologische behandelingen – 279
Sanne Kamps, Emma Hafkamp, Froukje de Vries en Richard Oude Voshaar
3.6 Psychedelica als innovatieve psychiatrische behandeling – 293
Joost Breeksema, Nina Schimmel, Robert Schoevers en Richard Oude Voshaar
3.7 Bezielend zorgen – over zorg voor en door de zorgverlener – 317
Anne-Floor Dijxhoorn, Christiaan Rhodius en Radboud Marijnissen
Deel 4 De doodswens in de psychiatrie
4.1 Suïcidaliteit – 329
Eva Dumon, Kim Van Den Berge en Gwendolyn Portzky
4.2 Voltooid leven en levensmoeheid – 351
Els van Wijngaarden, Richard Oude Voshaar en Kenneth Chambaere
4.3 Euthanasie in de Lage Landen – geschiedenis, regelgeving en debat – 369
Radboud Marijnissen, Koen Titeca, Richard Oude Voshaar en Kenneth Chambaere
4.4 Psychiatrische aandoeningen als grondslag voor euthanasie – 395
Koen Titeca, Radboud Marijnissen, Richard Oude Voshaar en Kenneth Chambaere
4.5 Dementie als grondslag voor euthanasie – 415
Radboud Marijnissen, Kenneth Chambaere, Nele Van Den Noortgate
en Richard Oude Voshaar
4.6 Beschouwingen op uitzichtloos en ondraaglijk lijden – 431
Sisco van Veen en Radboud Marijnissen
4.7 Beschouwingen op wilsbekwaamheid en euthanasie – 445
Astrid Vellinga, Andrea Ruissen en Radboud Marijnissen
4.8 Betekenis en impact van euthanasie(verzoeken) bij psychiatrische aandoeningen
voor betrokkenen – 463
Monica Verhofstadt, Rosalie Pronk, Suzanne van de Vathorst en Kenneth Chambaere
4.9 Orgaandonatie na euthanasie – 481
Jan Bollen, Meint Volbeda, Radboud Marijnissen en Walther van Mook
Personalia – 491
Register – 495
_w80.png)
